Zakaz rutynowego spalania i odpowietrzania metanu – co oznacza w praktyce dla zakładów przemysłowych?
Wejście w życie Rozporządzenia metanowego (UE) 2024/1787 oznacza fundamentalną zmianę w podejściu do gospodarowania gazami w przemyśle wydobywczym i energetycznym. Do tej pory spalanie metanu i jego rutynowe odpowietrzanie były traktowane jako standardowa metoda redukcji ryzyka, pozwalająca na bezpieczne pozbywanie się nadmiaru gazu. Nowe przepisy zmieniają ten stan rzeczy – uznając, że takie praktyki prowadzą do ogromnych strat surowca i poważnych szkód klimatycznych. Od teraz zakłady przemysłowe muszą poszukiwać rozwiązań, które wpisują się w nowoczesną gospodarkę metanem i sprzyjają ograniczeniu emisji.
Rozporządzenie jednoznacznie zakazuje rutynowego spalania i odpowietrzania metanu w instalacjach przemysłowych. W praktyce oznacza to, że przedsiębiorstwa nie mogą już traktować spalania pochodniowego jako elementu standardowej eksploatacji – procedury tego typu stają się prawnie niedopuszczalne, jeśli istnieje jakakolwiek inna technicznie możliwa metoda zagospodarowania gazu. Zakres zakazu obejmuje zarówno instalacje wydobywcze, jak i zakłady energetyczne oraz obiekty przetwórstwa ropy i gazu, gdzie do tej pory spalanie było powszechnie stosowanym rozwiązaniem.
Wyjątek przewidziano jedynie dla sytuacji awaryjnych lub szczególnych przypadków, gdy brak jest innej technologicznie i ekonomicznie uzasadnionej możliwości postępowania z metanem. W takich przypadkach dopuszcza się krótkotrwałe zastosowanie spalania, jednak tylko jako środka ostatecznego i pod warunkiem wykorzystania instalacji spełniających wysokie normy efektywności spalania.
Ponadto każdorazowe użycie tej procedury musi zostać udokumentowane w formie protokołu operacyjnego, który zawiera m.in. przyczyny, zakres i czas trwania spalania, a także zastosowane środki ograniczające jego skalę. Dane te powinny być integrowane z systemami monitoringu emisji i przekazywane w corocznych raportach składanych do organów regulacyjnych. Oznacza to, że spalanie przestaje być jedynie kwestią decyzji technicznej operatora – staje się działaniem podlegającym ścisłej kontroli administracyjnej i prawnemu rozliczeniu.
Wprawdzie zakaz rutynowego spalania i odpowietrzania metanu jest bardzo szeroki, ale obowiązujące przepisy dopuszczają jednak stosowanie tzw. spalania kontrolowanego. Jest ono dozwolone wyłącznie w ściśle określonych okolicznościach – przede wszystkim w sytuacjach bezpośredniego zagrożenia dla bezpieczeństwa ludzi, integralności instalacji przemysłowych lub środowiska naturalnego. Może być również zastosowane wtedy, gdy z przyczyn technicznych nie istnieje inna realna możliwość zagospodarowania gazu.
W praktyce oznacza to, że operator musi każdorazowo wykazać brak alternatyw technologicznych, a decyzja o spalaniu musi być poprzedzona analizą ryzyka oraz odpowiednio udokumentowana. Dodatkowo nawet w takich przypadkach przedsiębiorstwa są zobowiązane do minimalizacji skali spalania oraz wykorzystania technologii, które ograniczają emisję produktów ubocznych (tlenki azotu czy sadza). Regulacje unijne przewidują również obowiązek raportowania każdego przypadku spalania kontrolowanego i uzasadnienia jego zastosowania w ramach rocznych raportów emisyjnych.
Takie podejście sprawia, że spalanie kontrolowane staje się środkiem absolutnie wyjątkowym – ostatecznością w sytuacjach krytycznych – a nie elementem codziennej praktyki operacyjnej zakładów przemysłowych.
Zakaz rutynowego spalania wymusza na przedsiębiorstwach rozwój i wdrożenie technologii bezodpadowych, które pozwalają na pełniejsze wykorzystanie wartości energetycznej metanu. Najczęściej stosowanym rozwiązaniem jest odzysk metanu, bezpośrednio u źródła emisji, z jego późniejszym wykorzystaniem w procesach energetycznych (np. w kogeneracji) lub technologicznych, gdzie gaz zastępuje inne nośniki energii.
Coraz więcej firm inwestuje w rozwiązania pozwalające na ponowne wykorzystanie metanu jako surowca – zarówno do produkcji energii elektrycznej, jak i jako dodatku w procesach chemicznych. W niektórych przypadkach korzystnym rozwiązaniem okazuje się także magazynowanie gazu w wyspecjalizowanych instalacjach, skąd można go wykorzystać w późniejszym etapie.
Dzięki takim technologiom metan przestaje być problemem odpadowym, a zaczyna być traktowany jako pełnoprawny zasób energetyczny i surowcowy, którego zagospodarowanie poprawia bilans ekonomiczny zakładu i jednocześnie zapewnia zgodność z restrykcyjnymi wymaganiami unijnymi.
Zmiana prawa to nie tylko kwestia technologii, ale także zarządzania procesami. Operatorzy zakładów przemysłowych muszą zrewidować swoje procedury eksploatacyjne i wprowadzić systemowe rozwiązania dotyczące obsługi metanu. Kluczowe staje się planowanie pracy instalacji w taki sposób, aby unikać sytuacji wymagających odpowietrzania czy spalania.
Niezbędne są też szczegółowe procedury raportowania, obejmujące dokumentowanie każdej operacji i jej uzasadnienia. Zgodnie z rozporządzeniem, pierwszy raport dotyczący emisji metanu należało złożyć do dnia 5 sierpnia 2025 roku, a kolejne – co roku do 31 maja. Terminy te są kluczowe, bo każdorazowe spalanie czy odpowietrzanie musi znaleźć odzwierciedlenie w dokumentacji i raportach przedkładanych organom nadzoru.
Oznacza to wzrost znaczenia narzędzi analitycznych i cyfrowych systemów monitorowania, które pozwolą na transparentne i wiarygodne wykazywanie zgodności z przepisami. Firmy, które odpowiednio wcześnie dostosują swoje procedury, unikną ryzyka sankcji i zyskają większą kontrolę nad procesami związanymi z gospodarką metanem.
Dla wielu przedsiębiorstw dostosowanie się do nowych regulacji to wyzwanie, które wymaga nie tylko inwestycji technologicznych, lecz także kompetentnego doradztwa. Specjalistyczne firmy, takie jak nasza, oferują wsparcie w ocenie instalacji, przygotowaniu audytów oraz wdrożeniu rozwiązań minimalizujących emisję i wspierających gospodarkę metanem. Nasi eksperci chętnie pomogą nie tylko w wyborze optymalnej technologii, ale również w opracowaniu dokumentacji i procedur zgodnych z wymaganiami nowego prawa unijnego.
Dla firm z sektora energetycznego to ostatni moment, by dostosować swoje procesy do nadchodzących zmian. ASE ATEX chętnie wspiera swoich partnerów we wdrażaniu detekcji emisji metanu, systemów LDAR i strategii zgodnych z nowymi wymogami.
Zakaz rutynowego spalania metanu i jego odpowietrzania to krok milowy w kierunku nowoczesnej gospodarki energetycznej. Wymusza zmianę dotychczasowych praktyk, ale równocześnie otwiera możliwości rozwoju technologii i poprawy efektywności procesów. Odzysk metanu, jego ponowne wykorzystanie oraz inwestycje w technologie bezodpadowe sprawiają, że to, co do niedawna traktowano jako niepożądany odpad, teraz staje się wartościowym zasobem. Przedsiębiorstwa, które potraktują te przepisy nie jako barierę, lecz jako impuls do modernizacji, zyskają nie tylko zgodność z prawem, ale również realne oszczędności i przewagę konkurencyjną na rynku.