Co zmienia rozporządzenie metanowe 2024/1787? Wprowadzenie do nowych przepisów UE
Rozporządzenie metanowe 2024/1787 zwane potocznie ustawą metanową to jedno z najważniejszych działań legislacyjnych Unii Europejskiej w ostatnich latach w obszarze polityki klimatycznej. Jego głównym celem jest ograniczenie emisji metanu – gazu cieplarnianego, którego potencjał ocieplenia w krótkim okresie jest nawet kilkadziesiąt razy większy niż w przypadku dwutlenku węgla. Nowe przepisy metanowe mają fundamentalne znaczenie dla sektora wydobywczego, gazowego i energetycznego, bo wprowadzają szczegółowe zasady monitorowania, raportowania oraz redukcji emisji metanu.
Rozporządzenie zostało przyjęte przez Parlament Europejski i Radę UE dnia 13 czerwca 2024 roku, następnie opublikowane w Dzienniku Urzędowym UE dnia 15 lipca 2024 roku, a weszło w życie 4 sierpnia tego samego roku. Wprawdzie część obowiązków zacznie obowiązywać dopiero po zakończeniu okresów przejściowych, ale już dzisiaj przedsiębiorstwa muszą przygotować się do nowych wymagań.
Nowe przepisy obejmują szeroki katalog działań mających na celu ograniczenie emisji metanu w całym łańcuchu dostaw energii. Rozporządzenie metanowe 2024 wprowadza m.in. obowiązek prowadzenia dokładnych pomiarów emisji, wykrywania i naprawy wycieków (system LDAR – Leak Detection and Repair), a także raportowania danych do odpowiednich instytucji unijnych.
Jednym z kluczowych zapisów jest zakaz rutynowego uwalniania metanu do atmosfery (ventingu) oraz jego spalania w pochodniach (flaringu), z wyjątkiem sytuacji awaryjnych. Oznacza to, że operatorzy będą zobowiązani do wdrażania technologii ograniczających straty gazu i zapewniających jego możliwie pełne wykorzystanie.
Dyrektywa metanowa obejmuje przede wszystkim przedsiębiorstwa działające w sektorze wydobywczym, gazowym i energetycznym. W praktyce oznacza to, że nowe obowiązki dotyczą zarówno kopalń węgla (czynnych i nieczynnych), zakładów wydobycia ropy naftowej i gazu, operatorów rurociągów przesyłowych, jak i magazynów gazu czy instalacji LNG.
Dodatkowo regulacje obejmują również import gazu i ropy do UE – od określonego momentu także zagraniczni dostawcy będą musieli wykazać, że ich działalność spełnia wymogi dotyczące ograniczenia emisji metanu. To szczególnie istotne w kontekście globalnych łańcuchów dostaw energii i bezpieczeństwa energetycznego Unii.
Chociaż rozporządzenie metanowe 2024/1787 obowiązuje formalnie od sierpnia 2024 roku, jego przepisy wprowadzane są etapami i już w 2025 roku firmy zaczynają odczuwać pierwsze skutki nowych regulacji. Najważniejszym zadaniem na obecny rok jest wdrożenie systemów monitorowania emisji metanu i przygotowanie raportów w oparciu o jednolite unijne wzory. To fundament całego systemu, na którym w kolejnych latach będą budowane bardziej szczegółowe obowiązki.
Od 2026 roku pojawią się wymogi regularnego wykrywania i usuwania wycieków oraz ograniczenia w stosowaniu urządzeń spalających gaz. Dalszy harmonogram dotyczy przede wszystkim kopalń węgla – w 2027 roku wchodzą pierwsze limity odpowietrzania szybami wentylacyjnymi, które z czasem przekształcą się w pełny zakaz. Od tego samego roku obowiązywać zaczną także przepisy wobec importerów, którzy będą musieli udowodnić zgodność swoich praktyk z unijnymi standardami. Tak rozłożony w czasie proces ma dać sektorowi przestrzeń na inwestycje i modernizację, a jednocześnie wyznaczyć jasny kierunek transformacji w stronę niskoemisyjnej gospodarki.
| 1 stycznia 2025 | Zakaz spalania gazu w pochodni o skuteczności spalania poniżej 99% oraz zakaz uwalniania metanu z systemów odmetanowania, z wyjątkiem sytuacji awaryjnej, niesprawności, prac konserwacyjnych lub gdy jest to absolutnie niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa |
| 5 maja 2025 | Wdrożenie programów wykrywania i usuwania wycieków metanu (LDAR) przez operatorów instalacji - obowiązek dotyczy zarówno nowych, jak i istniejących instalacji objętych zakresem rozporządzenia |
| 5 sierpnia 2025 | Złożenie pierwszych raportów rocznych emisji z kopalń węgla (na poziomie źródła emisji, dopuszczalne uogólnione wskaźniki) |
| 1 stycznia 2027 | Zakaz emisji metanu z szybów wentylacyjnych z kopalń węgla energetycznego emitujących ponad 5 t CH4/kt wydobytego węgla |
| 5 lutego 2027 | Operatorzy zamkniętych lub opuszczonych kopalń muszą przedłożyć plany ograniczania emisji metanu |
| 1 stycznia 2030 | Pełny zakaz rutynowego ventingu i flaringu w kopalniach zamkniętych, z wyjątkiem sytuacji technicznie lub bezpieczeństwem uzasadnionych |
| 1 stycznia 2031 |
Zakaz emisji metanu z szybów wentylacyjnych z kopalń węgla energetycznego emitujących ponad 3 t CH4/kt wydobytego węgla |
Nowe przepisy metanowe oznaczają istotne zmiany w codziennej działalności przedsiębiorstw. Operatorzy będą musieli inwestować w nowoczesne technologie pomiarowe i systemy wykrywania nieszczelności, a także prowadzić szczegółową dokumentację dotyczącą emisji.
Raportowanie stanie się bardziej rygorystyczne – dane będą przekazywane do centralnej unijnej bazy, co pozwoli na porównywanie wyników pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi oraz na lepszą kontrolę zgodności z przepisami. Dla wielu podmiotów oznacza to konieczność stworzenia nowych procedur operacyjnych, a w niektórych przypadkach także modernizacji infrastruktury.
Metan odpowiada według niektórych ekspertów nawet za 30% globalnego ocieplenia od czasów rewolucji przemysłowej, a ograniczenie jego emisji jest jednym z najszybszych sposobów na spowolnienie zmian klimatycznych. Unia Europejska, poprzez nową dyrektywę metanową, chce nie tylko ograniczyć własne emisje, ale także wpływać na standardy obowiązujące poza jej granicami.
Rozporządzenie to wpisuje się w szerszą strategię Europejskiego Zielonego Ładu i cel osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 roku.
Rozporządzenie metanowe 2024/1787 stanowi przełom w polityce klimatycznej UE, nakładając konkretne i mierzalne obowiązki na sektor wydobywczy, gazowy i energetyczny. Nowe przepisy obejmują zarówno monitoring, raportowanie, jak i ograniczenie emisji metanu, a ich przestrzeganie będzie warunkiem prowadzenia działalności na rynku unijnym.
Ostateczny sukces wdrożenia będzie zależał od tego, czy przedsiębiorstwa odpowiednio wcześnie rozpoczną przygotowania i zainwestują w nowe technologie. Jedno jest pewne – emisja metanu w UE staje się przedmiotem ścisłej kontroli, a niedostosowanie się do nowych wymogów może oznaczać poważne konsekwencje ekonomiczne i prawne.
Warto podkreślić, że przepisy wpisują się w szerszy cel klimatyczny Unii Europejskiej – do 2030 roku planowana jest redukcja emisji metanu o 30% w stosunku do poziomu z roku 2020. Oznacza to, że rozporządzenie 2024/1787 nie jest jedynie prawnym obowiązkiem, ale także kluczowym narzędziem w transformacji energetycznej i realizacji unijnej strategii neutralności klimatycznej.